آموزش تعمیر برد درس سوم
شناخت انواع خازن ها یکی از مهمترین گام های یادگیری در عیب یابی و تعمیر بردهای الکترونیکی است.
افرادی که هیچ تجربه ای در عیب یابی و تعمیر بردهای الکترونیکی ندارند برای شروع یادگیری در روند قطعه شناسی بهتر است آموزش تعمیر بردهای الکترونیکی را با شناخت انواع خازن ها شروع کنند زیرا تنوع کاربرد خازن ها موجب شده است که در تعمیر بردهای الکترونیکی بیشترین خرابی ها را به خود اختصاص دهند.
کارگاه ره آورد الکترونیک به مدیریت مهندس عسگرزاده و به عنوان یک آموزشگاه تعمیر برد شناخته شده در 20 سال گذشته در سبک آموزش خود به کارآموزان علاقمند به یادگیری این حرفه جذاب ، در همان جلسه اول با در اختیار قرار دادن بردهای مختلف صنعتی و پزشکی و …روش تست خازن ها را با مثال های عملی فراوان به روش زیر آموزش میدهد.
گام اول : شناخت خازن ها و تفکیک آنها
دسته اول……… خازن های بدون قطب هستند خازن هایی که پلاریته ندارند و فرقی ندارد حین مونتاژ کاری در کدام جهت بر روی فیبر مدارچاپی لحیم شوند. در این گروه سه خازن پرکاربرد قرار میگیرند.
- خازن های سرامیکی یا دیسکی که در بازار به خازن عدسی معروف هستند.
- خازن پلی استر
- خازن های MKT
همانطور که گفته شد این خازن ها پایه های مثبت و منفی ندارند بنابراین از همینجا متوجه میشویم که عمده کاربرد این خازن ها در مدارهایی است که بجای ولتاژ DC با فرکانس و سیگنالها سرو کار دارند.
هر چند همه بردهای الکترونیکی با منبع تغذیه DC کار میکنند اما باید بدانیم هرچه ظرفیت خازن کمتر باشد یعنی در فرکانس بالاتری کار میکند. پس شاید بپرسید خازن های ظرفیت پائین در بردهای ساده چه کاری انجام میدهند در پاسخ باید بگوئیم خازن ها بسته به آرایش مدار می توانند نقش های متفاوتی بازی کنند بعنوان مثال اگر به یک ارگ الکترونیکی دقت کنید درمی بابید برای آنکه صدا با نت های متفاوت ایجاد شود باید مدار یا قسمت نوسان ساز ( اسیلاتور) برد الکترونیکی قادر باشد فرکانس مخصوص آن نت موسیقی را ایجاد کند پس اگر قرار باشد 6 نت مختلف داشته باشیم به 6 خازن با ظرفیت مختلف و یا 6 مقاومت مختلف نیاز داریم.
بعنوان مثال به مدار بالا دقت کنید خازن های C1 الی C6 هر کدام ظرفیت متفاوتی دارند بنابراین با فشرده شدن هر کدام از کلیدهای S1 الی S6 مدار اسیلاتوری که با آ ی سی 555 کار میکند یک نت مشخص ایجاد کرده تا از بلندگو شنیده شود.
علاوه بر استفاده از خازن ها در مدارهای مولد یا نوسان ساز که در علم طراحی الکترونیک به اصطلاح اسیلاتور نامیده می شوند یکی دیگر از عمده کاربرد خازن ها در مدار های فیلترفرکانسی است.
بعنوان مثال یک تعمیرکار لوازم خانگی در اکثر دستگاهها و در مسیر برق ورودی ، مداری به شکل فوق را مشاهده نموده است. این مدار همان EMI Filter است که کار حذف نویز در مسیر برق ورودی دستگاه را بعهده دارد.
خازن های عدسی را بهتر بشناسیم
این خازنها در ظرفیت های بسیار پائین در محدوه پیکوفاراد تا نهایتا” نانو فاراد تولید و در بازار عرضه میشوند. کاربرد خازن عدسی در بردهایی است که در محدوه فرکانس بالا کار میکنند مانند رادیوها و … همچنین در منابع تغذیه بردهای مختلف یا آمپلی فایر ها بعنوان مدارهای فیلتر فرکانسی به منظور حذف نویز نیز از این دسته از خازن ها استفاده می شود.
خازن های عدسی ولتاژ بالا را بهتر بشناسیم:
همیشه در تعمیر برد تلویزیون یا تعمیر منبع تغذیه به خازن های عدسی با ظاهری درشت تر برخورد میکنیم این خازن ها می توانند در ولتاژ های بالاتری کار کنند بعنوان مثال در قسمت ولتاژ بالای تلویزیون های LCD و ..یا در کنار ترانس چاپر منبع تغذیه سوئیچینگ این خازن ها دیده می شوند. اگر به ظاهر این خازن در تعمیر برد توجه داشته باشید ملاحظه می کنید که روی بدنه انها ولتاژی حدود 1KV ، 2KV، 3KV یا … نوشته شده است.
مهندس عسگرزاده مدرس تعمیر برد، با سالها تجربه آموزش و تعمیر تجهیزات پزشکی و صنعتی الکترونیکی ، همیشه به کاراموزان یادآوری میکند که جایی که این خازن ها کار میکنند منطقه HV یا همان ولتاز بالاست و به هیچ عنوان نباید در تست گرم عملیات ولتاژ گیری انجام شود.
توجه داشته باشید جهت تست منبع تغذیه سوئیچینگ دستورالعمل مشخصی وجود دارد که مراحل عیب یابی بطور گام به گام در آن توضیح داده شده است بنابراین بدون دانش و آگاهی کافی برد معیوب را به برق وصل نکنید و به هیچ عنوان هنگامیکه دستگاه یا برد به برق وصل است به قطعات روی برد دست نزنید.
سعی میکنیم جهت آشنایی شما علاقمند گرامی در درس های آینده اطلاعات فنی و جامع تری در رابطه با طرز کار منبع تغذیه سوئیچینگ در این وبسایت درج کنیم و توصیه میکنیم تا قبل از اینکه مهارت کافی بعنوان یک تعمیرکار الکترونیک ماهر کسب نکرده اید تعمیر دستگاه مد نظر خود را به افراد با تجربه بسپارید.
خازن های پلی استر
این خازن در محدوده ظرفیت خازنی نانوفاراد تا نهایت 10 میکروفاراد در بازار عرضه میشوند. کاربرد خازن های پلی استر بر اساس ظرفیت و ولتاژ آن متفاوت میباشد. این دسته از خازن ها یکی از اصلی ترین قطعات منبع تغذیه خازنی هم محسوب می شوند. این خازن در دو نوع AC و DC در بازار عرضه می شود و حین خرید فروشنده از شما سوال می کند که نوع AC را نیاز دارید یا DC.
به عنوان یک مثال ساده در مدار شکل زیر که یک منبع تغذیه بدون ترانس و خازنی است دقت کنید به نقش خازن اصلی C1 توجه داشته باشید که در مرحله ساخت این مدار این خازن از نوع پلی استر انتخاب می شود.
در مدار شکل فوق خازن C1 با مقاومت خازنی که از خود در برابر ولتاژAC نشان میدهد نقش اصلی در کاهش دادن ولتاژ را بازی می کند اما تعمیرکار الکترونیک و کارآموز دوره تعمیر برد ،باید توجه داشته باشند این خازن در منطقه 220 ولت کار می کند و به جهت جلوگیری از برق گرفتگی به هیچ عنوان نباید با دست لمس شود.
خازن های MKT
خازن های MKT هم بعنوان خازن های بدون قطب در محدوده ظرفیت خازن های پلی استر عرضه می شوند این خازن ها که معمولا ظاهری مکعب مستطیل شکل دارند در رنگ های متنوع زرد ، قرمز ، آبی و …تولید می شوند و هرچه میزان ظرفیت یا ولتاز انها بالاتر باشد درشت تر هستند کاربرد این خازن ها هم مانند خازن های پلی استر هم در محدوده ولتاز های AC و هم DC است و بسته به ظرفیت آنها معمولا در فرکانس های میانی و پائین کاربرد دارند.
روش تست خازن ها و معرفی ابزاری بنام LCR Meter
بعنوان یک روش استاندارد در اندازه گیری دقیق ظرفیت خازن ها استفاده از دستگاه خازن سنج توسط تعمیرکار الکترونیک در عیب یابی و تعمیر بردهای الکترونیکی متداول است. این ابزار با تنظیمات دقیق فرکانسی میتواند میزان نشتی یک خازن را تشخیص دهد سازندگان مختلف تجهیزات اندازه گیری الکترونیک به جهت اندازه گیری پارامترهایی مانند ظرفیت خازن ، میزان ضریب خودالقایی سلف ها و اهم مقاومت ها ، ابزاری بنام ال سی آر متر ( LCR Meter ) را به عنوان یک دستگاه اندازه گیری دقیق به بازار عرضه کرده اند.
روش کار با ال سی آر متر (LCR Meter )
تعمیرکار الکترونیک کسی است که علاوه بر دانستن مفاهیم الکترونیک باید دانش کافی در رابطه با دستگاههای اندازه گیری نظیر کار با مولتی متر، کار با اسیلوسکوپ ، کار با سیگنال ژنراتور و … نهایتا کار با ال سی آر متر را بداند.
این دستگاه می تواند سه پارامتر مهم در مدارهای الکتریکی اعم از اهم مقاومت ها ، ضریب خودالقایی یا هانری سلف ها و همچنین ظرفیت خازن ها را بر حسب فاراد یا واحدهای کوچکتر یعنی پیکوفاراد، نانو فاراد و میکروفاراد را محاسبه نموده و بر روی صفحه نمایش خود درج کند.
با توجه به انکه پراب یا سیم های رابط دستگاه در روند اندازه گیری سلف و خازن می تواند تاثیر منفی بگذارد سازنده دستگاه پراب های مخصوصی را در جعبه دستگاه ارائه کرده است تا دقت اندازه گیری را برای تعمیرکار الکترونیک ماهر بالاتر برده باشد همچنین تعمیرکار برد الکترونیکی می تواند با انجام تنظیمات ، دقت فرکانسی آن را دقیقا” مطابق قطعه مورد نظر تنظیم کند.