تعمیرات برد درس اول
شناخت قطعات بردهای الکترونیکی
به سبک مهندس عسگرزاده
اولین قدم در یادگیری حرفه جذاب تعمیر بردهای الکترونیکی شناخت قطعات مختلف و نقشه خوانی مدار الکترونیکی است.
هر چند در سبک آموزشی مهندس عسگرزاده بعنوان یک استاد تعمیر برد با بیش از بیست سال تجربه تدریس ، عیب یابی بر اساس بلوک بندی و تحلیل سر انگشتی مدار و بدون استفاده از نقشه انجام می شود اما در روند عیب یابی و تعمیر بردهای تک CPU خانگی ، پزشکی، صنعتی یا هر برد الکترونیکی ترکیبی گران قیمت ، اگر تعمیرکار برد ، نقشه مدارالکترونیکی یا بلوک دیاگرام آن را در اختیار داشته باشد بسیار سریعتر و آسانتر میتواند مسیرهای مختلف مدار، اعم از ورودی و خروجی های منبع تغذیه و همچنین خطوط مدارچاپی قطعات با تعداد پایه های بیشتر نظیر آی سی ها را دنبال کند تا بتواند با توجه به شرح خرابی برد ، عیب یابی مدار را به درستی و با دقت بالا انجام دهد.
مدار فوق یک شمای فنی یا همان نقشه شماتیک یک برد الکترونیکی ترکیبی است که در آن هر قطعه الکترونیکی با یک نماد یا یک شمای فنی نمایش داده شده است همچنین فردی که به نقشه خوانی مسلط باشد و تصمیم به ساخت یا نمونه سازی آن را داشته باشد براحتی میتواند نحوه اتصال هر قطعه با قطعات دیگر را که بر اساس آرایش طراجی و مهندسی انجام شده است تشخیص داده و از روی این نقشه یک مدار الکترونیکی عملی بسازد.
برای ساخت هر نقشه شماتیک نیز لازم است از روی آن ، یک مدارچاپی دقیقا مختص آن طراحی شود که در گذشته نه چندان دور این نقشه ها بصورت دستی ترسیم می شد اما پس از روی کار امدن کامپیوترها امروزه نرم افزارهای زیادی نظیر پروتل، آلتیوم دیزاینر ، پروتیوس ، اورکد و .. برای طراحی دقیق یک فیبرمدارچاپی متناسب یا ابعاد یک جعبه خاص وجود دارد. به عنوان مثال مدار زیر بصورت دستی روی کاغذ ترسیم شده است و در آن سعی شده فاصله بین پایه های هر قطعه دقیقا متناسب با استاندارد همان قطعه باشد.
بنابراین نقشه خوانی و قطعه شناسی در عیب یابی و تعمیر بردهای الکترونیکی از اصول اولیه و پایه در این حرفه است. هر چند در دوره تعمیر برد ره آورد الکترونیک قبل از آنکه علاقمندان عیب یابی بردهای الکترونیکی تک CPU را اموزش ببینند این مبحث در همان ابتدای دوره پایه طی یک جلسه دو ساعته آموزش داده میشود اما سعی داریم در این مقاله تا حدی به آموزش نقشه خوانی و قطعه شناسی بپردازیم .
به دلیل اهمیت قطعه شناسی و نقشه خوانی در تحلیل مدارهای الکترونیکی ، در طرح درس و سرفصل دوره تعمیر برد تک CPU به روش مهندس عسگرزاده که دستاورد آن تعمیر هر نوع برد الکترونیکی تک CPU است به منظور افزایش سرعت فرایند یادگیری به صورت تحلیلی ، تاکید شده است که در گام نخست حتما قطعات پایه به شرح زیر به همراه کاربرد و روش تست آنها تدریس شود.
- فیوزها ( در رنج آمپرهای مختلف از 250 میلی آمپر تا 10 آمپر)
- وریستورها ( در ولتاژهای شکست مختلف)
- فیلترخط ها ( در توان ها و اندوکتانس های مختلف)
- مقاومت های ثابت( در رنج اهمی و توان مختلف )
- مقاومت های متغیر( پتانسیومترها)
- مقاومت های متغیر(NTC , PTC )
- خازن های بدون قطب ( خازن هایی که مثبت و منفی ندارند و فرقی ندارد در کدام جهت بر روی مدار قرار گرفته باشند)
- خازن های قطب دار ( پایه های مثبت و منفی مجزا دارند و حتما باید در جهت صحیح در مدار قرار گرفته باشند)
- سلف ها( سیم پیچ ها در ضریب خودالقایی مختلف برحسب میکروهانری ، میلی هانری یا هانری )
- دیودها ( یکسوساز ، زنر ، شاتکی و دیود Fast)
- ترانزیستورها ( در شماره های فنی مختلف )
- آی سی ها ( در شماره های فنی مختلف )
- تریستورها ( در رنج ولتاژی و آمپرهای مختلف)
- ترایاک ها ( در رنج ولتاژی و آمپرهای مختلف)
- آی پی ام ( IPM) ( در توان و ولتاژهای مختلف )
- اپتوکوپلرها ( ایزوله کننده های نوری)
- رله های قطع و وصل کننده ( در پلاتین ها با آمپرهای مختلف همراه با بوبین با ولتاز کاری مختلف)
- کریستال ها ( در فرکانس های مختلف)
- اسیلاتورها ( در فرکانس های مختلف )
- مبدلهای ولتاژ
- دیودهای نوری
هر کدام از قطعات فوق با توجه به گستردگی و تنوع آنها در ولتاژها و جریان های مختلف از نظر شکل ظاهری متفاوت هستند و یک تعمیرکاربرد الکترونیکی حتما باید استاندارد نامگذاری آنها را بداند و یا از روی شماره درج شده بر روی بدنه آنها کاتالوگ آنها را از اینترنت تهیه کند و اطلاغات درج شده در کاتالوگ را با قطعه موجود بر روی برد مقایسه کند
بعنوان مثال در تست اصلی ترین قطعه الکترونیکی یا همان آی سی ها ، یکی از مهمترین نکات مطالعه کاتالوگ ها ، شناخت و ترتیب شماره گذاری پایه های آی سی است. تا تعمیرکار از روی شماره پایه بتواند پایه های اصلی و تغذیه آن را شناسایی کند و ضمن ولتاژگیری از رسیدن ولتاژ به آن مطمئن شود. اما اگر شما یک مبتدی یا تازه کار هستید پیشنهاد میکنیم به هیچ وجه این تست را انجام ندهید زیرا اگر حتی برای یک لحظه یک اتصالی به وجود آورید موجب سوختن آی سی خواهید شد و شاید دیگر نتوانید آن قطعه را در بازار تهیه کنید. بهتر است بدانید تست آ ی سی روش های دیگری دارد که هیچ نیازی به اعمال ولتاژ به آن نیست در اینجا صرفا بعنوان مثال با هدف چک کردن مسیر تغذیه مدار به آن اشاره کردیم
در شمارش پایه های آی سی ابتدا باید بریدگی بدنه را که با فلش نشان داده شده است پیدا کنید اگر بریدگی سمت چپ تصویر باشد اولین پایه در ردیف پایین ، پایه شماره یک آی سی و به همین ترتیب در خلاف جهت عقربه ساعت پایه های دیگر مطابق شکل شماره گذاری دارند.
با پیشرفت تکنولوژی و کوچک شدن بردهای الکترونیکی ، قطعات متنوع الکترونیکی جای خود را به آی سی ها داده اند کارخانه های سازنده آی سی ها با استخدام متخصصین این رشته سعی دارند برای هر کاری که قرار است در صنعت انجام شود یک آ ی سی بعنوان پردازنده عملیات ریاضی خطی و غیر خطی و یا پردازشگر دیجیتال بسازند. بنابراین تعمیر کار برد الکترونیکی باید بداند اصلی ترین قطعه در مدار الکترونیکی همان آی سی است و نباید به هیچ عنوان حین تست به ان صدمه وارد شود. به همین دلیل روش تست آی سی ، یکی از مهمترین تکنیک ها در دوره آموزش تعمیر بردهای الکترونیکی است .
در داخل ساختمان آی سی ها ترانزیستورهای زیادی استفاده شده است که اگر تنها یکی از آنها اتصال کوتاه شوند مدار از کار می افتد. پس تکنیک کشف عیب در آی سی ها بر اساس پیدا کردن اتصالی در ساختمان داخلی آی سی است.
از انجا که مطالعه مدار داخلی آی سی به مقدمه خاصی نیاز دارد سعی میکنیم در مقالات بعدی در حد ممکن به آن اشاره کنیم.
همچنین اگر علاقمند به یادگیری نکات دیگری هستید میتوانید در پیج اینستاگرام ره آورد الکترونیک به نشانیrahavardelectronic@ ویدیوهای اموزشی ما را دنبال کنید.